مسافرت و صنعت جهانگردی به عنوان بزرگترين و متنوع ترين صنعت در دنيا به حساب مي آيد. بسياری از كشورها اين صنعت پويا را به عنوان منبع اصلي درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصي و توسعه ساختار زيربنايي مي دانند. بويژه در كشورهاي در حال توسعه كه شكل هاي ديگر توسعه اقتصادي مثل توليد يا استخراج منابع طبيعي، از نظر اقتصادي به صرفه نيست، يا نقش چندان مهمي در صحنه تجارت و بازرگاني ندارد. به توسعه صنعت گردشگري توجه زيادي مي شود. بنابراين ترديدي نيست كه همه كشورهاي جهان تلاش مي كنند تا در رقابتي تنگاتنگ در پي بهره گيري از مزاياي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي برآمده و سهم بيشتري از درآمد و بالا بردن سطح اشتغال ناشي از بهينه سازي اين صنعت خدماتي در كشور خود داشته باشند. صنعت گردشگري امروز در اغلب كشورهاي جهان، به ويژه جهان سوم، كليد اقتصادي به شمار مي رود تا جاي که در كشورها گردشگري بيش از ساير برنامه هاي توسعه در اولويت قرار گرفته است. و تلاش مي شود كه عواملي را كه در گسترش و رونق صنعت گردشگري مؤثرند شناسايي شوند. می توانید این پژوهش گردشگری را به صورت فایل word دانلود نمایید.
مقدمه
تحقیق مشتمل بر پنج فصل است که در فصل اول کلیات تحقیق که شامل: بیان مسئله، ضرورت و اهمیت تحقیق، اهداف، فرضیه ها و سوالات تحقیق و قلمرو تحقیق است بررسی و ارائه می گردد. در فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق که شامل تعاریف و مفاهیم مربوط به متغیرهای اصلی تحقیق می باشد بررسی و بحث می شود و خلاصه ای از تحقیقات قبلی انجام شده ارائه می گردد. در فصل سوم به بررسی نمونه های مورد پژوهش (قم و قزوین) پرداخته می شود. در غالب این بخش به جاذبه های گردشگری، سوابق گردشگری و استراحتگاه های دو استان قم و قزوین پرداخته می شود. در فصل چهارم، داده های بدست امده از فصل سوم مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در این فصل با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی در خصوص جامعه مورد مطالعه و فرضیه های تحقیق بحث و بررسی انجام می گیرد. در فصل پنجم نتایج تحقیق بررسی و پیشنهادات مربوط به نتایج بدست آمده ارائه می گردد.
امروزه صنعت توريسم در دنيا يكي از منابع مهم درآمدزايي و در عين حال از جمله پارامترهاي مؤثر در تبادلات فرهنگي بين كشورها مي باشد. در اين ميان كشور ايران با يك قدمت تاريخي چندين هزارساله و وجود جاذبه هاي سياحتي و زيارتي از جمله مراكز مهم توريستي جهان مي باشد. در اين راستا استان آذربايجان شرقي داراي جاذبه هاي طبيعي، تاريخ، فرهنگي و هنري مي باشد كه شامل: كوهها، دشتها، درياچه ها، قلعه ها، بناهاي قديمي و مذهبي همراه با شبكه ارتباطي شوسه، راه آهن و هوائي اهميت توريستي اين استان را نشان مي دهد.
کشور ایران ظرفیت بسیار مناسبی برای توسعه گردشگری و جذب گردشگر داخلی و خارجی دارد. بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است. گزارش رقابت‌پذیری سفر و توریسم در سال 2011، که از سوی مجمع جهانی اقتصاد منتشر شده است، نشان می‌دهد که رتبه ایران از نظر شاخص رقابت‌پذیری در میان 139 کشور جهان، رتبه 114 است! در این گزارش، 14 شاخص رقابت‌پذیری در زمینه رویه‌ها و مقررات سیاسی، پایداری محیطی، سلامت و امنیت، بهداشت و درمان، خصوصی سازی صنعت توریسم، مانند هتل و بانکداری، فناوری ارتباطات و اطلاعات، قیمت‌ها، منابع انسانی، وابستگی اقتصادی به توریسم ، منابع طبیعی و فرهنگی، مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته و نهایتاً منجر به رتبه‌بندی کشورها شده است. با وجود پتانسیل جذب گردشگر در ایران و ضعف زیرساخت های موجود و با عنایت به آیین نامه ایجاد , اصلاح , تکمیل درجه بندی و نرخ گذاری تأسیسات گردشگری مصوب 4/4/1394 هیات وزیران و ضرورت استاندارد سازی مجتمع های پذیرایی بین راهی در این پروژه مقدمات تدوین ضوابط لازم جهت استاندارد سازی تهیه می گردد.
گردشگری
به دلیل چند وجهی بودن و میان رشته ای بودن جهانگردی، از دیدگاه های مختلفی اعم از اقتصادی، جامعه شناختی، جغرافیایی و مدیریتی می تواند مورد بررسی قرار گیرد. شاید به همین دلیل است که تا کنون تعاریف متعددی از جهانگردی با توجه به دیدگاه رشته های مختلف صورت گرفته است.
آرتور بورمن (1931) جهانگردی را چنین تعریف کرده است: «جهانگردی مجموعه مسافرتهایی را در بر می گیرد که به منظور استراحت و تفریح و تجارت یا دیگر فعالیت های شغلی و یا اینکه به منظور شرکت در مراسم خاص انجام گیرد و غیبت شخص جهانگرد از محل سکونت دایم خود در طی این مسافرت موقتی و گذرا می باشد. بدیهی است کسانیَکَه اقدام به مسافرت های شغلی منظمی بین محل کار و زندگی خود می کنند مشمول این تعریف نمی¬شوند». از دیدگاه بازاریابی و بازاریابان گردشگری به مجموعه فعالیتی گفته می شود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می افتد. این فرایند شامل هر فعالیتی که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می افتد می شود. این فرایند شامل هر فرایندی از قبیل برنامه ریزی سفر، مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و حتی یادآوری خاطرات آن نیز می شود. همچنین فعالیت هایی را که گردشگر به عنوان بخشی از سفر انجام می دهد نظیر خرید کالاهای مختلف و تعامل میان میزبان و میهمان را نیز در بر می گیرد. بطور کلی می توان هر گونه فعالیت و فعل و انفعالی را که در جریان سفر یک سیاحتگر اتفاق می افتد گردشگری تلقی کرد (Lumsdon, les,1997, 18).
در سال 1942 اقتصاددان های سوییسی که بیشتر جهانگردی را محور تحقیقات و مطالعات خود قرار داده بودند، تعریف نسبتاً بهتری به دست دادند که از آن جمله می توان از تعریف هونزیکرـ کراپف نام برد. به عقیده آنان جهانگردی عبارت است از ظهور مجموعه روابطی که از مسافرت و اقامت یک نفر غیربومی بدون اقامت و اشتغال دایم در یک محل به وجود می آید. این تعریف مدتها از جانب انجمن بین المللی متخصصین علمی جهانگردی یعنی AIEST مورد قبول قرار گرفت (رضوانی،علی اصغر؛28:1374).
گردشگری یا توریسم واژه ای است فرانسوی که از ریشه (تور) گرفته شده است. تور در زبان فرانسه به معناهای زیر آمده است: حرکت دورانی (چرخش)، عمل پیمودن ،طی کردن پیرامون، سیرکردن و گردش نمودن. به نظرپیر لاروس، توریسم یا گردشگری عمل مسافرت به منظور تفنن و لذت است و گردشگر یا توریست کسی است که برای خشنودی خود و لذت بردن مسافرت می کند (محلاتی،2:1380).
براساس معانی عام ، گردشگری به فعالیت های که گردشگران و کسانی که تسهیلاتی برای آن ها فراهم می کنند، اطلاق می شود. گردشگرنیز کسی است که به گردش و گشت و گذار می رود، و در پی دیدن مناظر مختلف است (سلیمانپور،35:2006).
در فرهنگ و ادبیات فارسی، توریسم یا جهانگردی به سفرکردن در قطار عالم ،به منظور تفریح، سیاحت ، زیارت و مسافرت به قصدی و بازگشت به محل سکونت اصلی ،اطلاق می شود و شامل سفرهای کوتاه و موقت به قصدهای غیر از محل سکونت اصلی به منظور سیر وسیاحت نیز می باشد (کاظمی،23:1380)
گردشگری و اهمیت آن
به طور كلي صنعت توريسم از دو جهت داراي اهميت است: اولاً موجب آشنايي مردم با ديگر فرهنگ‌ها، نژادها، اقوام، سرزمين‌ها، گويش‌ها و ... مي‌شود و ثانياً از نظر اقتصادي يكي از منابع مهم درآمد و ارز و نيز ايجاد اشتغال محسوب مي‌شود كه امروزه جنبه اقتصادي آن بيشتر مورد توجه قرار گرفت است. گردشگري در بسياري از كشورهاي بزرگ و كوچك جهان، از بزرگترين و سودآورترين صنايع آن كشورها است. آمار نشان مي‌دهد 11 درصد نيروي كار در كشورهاي توسعه‌يافته در بخش توريسم فعال بوده و سالانه 30 تا 40 ميليارد دلار در آمد از اين راه نصيب اين كشورها مي‌شود. جهانگردي يكي از مطمئن‌ترين، پاك‌ترين و ارزان‌ترين منابع كسب درآمد ارزي است. آگاهان اقتصادی معتقدند گردشگري بخشي از مجموعه عظيم اقتصاد است كه در حد بسيار زيادي با رگه‌هاي فرهنگي گره خورده است (صیدایی و هدایتی مقدم، 1389، ص 100).
تجارت جهانی در بخش خدمات دارای رشد فزاینده‌ای مخصوصا در بین کشورهای با اقتصاد پیشرفته بوده است. کشورهای پیشرفته متوجه شده‌اند که صنعت گردشگری فرصتی برای آنها جهت افزایش سهم خود در تجارت جهانی می‌باشد. در سال‌های ابتدایی قرن بیستم تعداد سفرهای طولانی مدت افزایش یافت، که دلیل آن را می‌توان افزایش رفاه و افزایش امکانات سفر و تسهیل در مسافرت دانست. شکل سفرها بعد از جنگ جهانی دوم کاملا تغییر کرد و بیشتر مسافرت‌ها به وسیله‌ی اتومبیل انجام می‌گرفت و همزمان در این زمان شرکت‌های هواپیمایی شروع به فعالیت کردند. با توسعه گردشگری، اقامتگاههای تفریحی و قوانین مخصوص که استانداردهای ویژه‌ی این اقامتگاهها بود، به وجود آمد. دولت‌ها علاقه‌مند به دخالت در کسب‌و‌کار گردشگری شدند. در سال 2005 گردشگران و کسانی که به منظور گذراندن تعطیلات و تفریح به مسافرت رفتند، 604 میلیون نفر و درآمد حاصل از آن (منهای هزینه حمل و نقل) به بیش از 800 میلیارد دلار رسید. سازمان جهانی گردشگری برای سال 2020 تعداد گردشگران را 1561 میلیون نفر پیش‌بینی می‌کند. در دهه‌ی 1980 درآمد حاصل از گردشگری در سطح بین‌الملل سرعتی بیش ار تجارت جهانی داشته و اینک از نظر ارزش صادرات درصد بسیار بالایی را تشکیل می‌دهد و بسی بیش از مجموع فرآورده‌های نفت و محصولات خودرو و قطعات یدکی آنها است (ابراهیمی و همکاران،1389،ص 143).
عناصر صنعت گردشگری
صنعت گردشگری به عنوان یک صنعت چند بعدی به عنوان موتور اصلی بخش‌های خدمات و صنعت در یک کشور می‌تواند عمل نماید، درواقع صنعت گردشگری متشکل از فرآیندی وسیع و گسترده است که انضباط و نظم و به موقع عمل کردن هر مرحله و بخش رمز موفقیت به حساب می‌آید. در واقع در این فرآیند همه بخش‌ها باید دقیقا با یک هماهنگی کامل کار خود را انجام دهند. در غیر این صورت اثر و فعالیت‌های بخش‌های دیگر کم‌رنگ و خنثی می‌گردد. در این میان باید زیر‌ساخت‌های مورد نیاز در ابعاد فرهنگی، اقتصادی، عمرانی، علمی، فناوری و اجتماعی و سخت‌افزارهایی همچون جاده، حمل و نقل، هتل و رستوران‌ها فراهم باشد و همراه با آن ابعاد نرم‌افزارهای گردشگری نیز فراهم گردد که ابعاد نرم‌افزاری تاکید بر استانداردها، ضوابط، قوانین، خط‌مشی و دستورالعمل‌ها دارد (کاظمی و همکاران،1389،صص 99-98).
پس از اینکه شرایط فوق فراهم گردید، مجریان بخش‌های مختلف گردشگری جهت عملیاتی کردن سخت‌افزارها و نرم‌افزارها نقش مهم و تعیین کننده‌ای را دارند که از جمله می‌توان نقش دفاتر خدمات گردشگری را اشاره نمود که این مراکز به عنوان یک واسطه نقش مهمی را ایفا می‌کند. درواقع این‌ها نقاط اتصال بین مراکز گردشگری در مقصد و گردشگران از مبدا هستند. بنابراین نوع عملکرد، نگرش و رفتار آنها تعیین کننده است (کاظمی و همکاران،1389،ص99).
عنصر بعدی که در فرآیند گردشگری نقش مهمی را به عهده دارد تورگردان‌ها می‌باشد. سازمانی که متولی این بخش از فرآیند گردشگری قرار می‌گیرد معمولا چند وظیفه را در کنار هم انجام می‌دهد و به عنوان هماهنگ‌کننده و عملیاتی‌کننده مجموعه وظایف مختلف عمل می‌کند. اقامت، حمل و نقل و سایر خدمات و فعالیت‌های مورد نیاز گردشگران را مدیریت می‌نمایند که لازمه این کار در اختیار گرفتن خدمات بخش‌های مختلف است که اغلب به صورت قراردادی برای مدتی خدمات را خریداری می‌نمایند. تورگردان‌ها در شکل و ساختار خدمات و محصولات اولیه، براساس شرایط بازار و گردشگر تغییراتی ایجاد می‌نمایند. اهمیت کار آنها در این است که اجزای مورد نیاز گردشگری را به صورت عمده خریداری و فراهم می‌نمایند، آنگاه براساس نوع سفر و شرایط مطلوب مورد نظر مشتری از نظر کیفیت، قیمت و موارد دیگر بسته سفر ارائه می‌گردد.
مزایای ناشی از صنعت گردشگری
به لحاظ اینکه صنعت توریسم به عنوان یک صنعت پاک و کم هزینه محسوب می‌گردد و از جمله بخش‌های فعالیتی در یک کشور به حساب می‌آید که با رونق و راه اندازی آن انواع مشاغل متنوع و چند بخشی به حرکت در می‌آید، به عبارت دیگر با رونق صنعت گردشگری اقتصاد ملی، بین‌المللی و اقتصاد شهری و حتی روستایی و محلی فعال می‌گردد و با این تحرک رگه‌های اقتصادی در همه اعضاء و جوارح کشور از کلان تا خرد فعال می‌شود. زیرا زمانی که گردشگر به حرکت در می‌آید از مبدا حرکت خود باید شروع به هزینه کردن در ابعاد مختلف مورد نیاز به صورت فردی و گروهی بکند تا به مقصد برسد و برگشت به مبدا انجام گیرد و این امر موجب فراهم سازی تعادل بین مصرف، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری می‌گردد و دولت نیز از این طریق کسب درآمد می‌کند (کاظمی و همکاران،1389،ص 100).
در بعد سیاسی افزایش گردشگر خصوصا گردشگران خارجی بیان‌کننده ثبات سیاسی و اعتماد به نظام و جریان سیاسی موجود در آن کشور می‌باشد و این ثبات نه تنها در سطح کلان کشور که در بخش‌های محلی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. همچنین این صنعت حداقل امنیتی را طلب می‌کند که این حداقل در مقیاس گردشگر خارجی وضع مطلوب و قابل قبول خواهد بود. بنابراین رفت‌وشد گردشگر به یک کشور بیان‌کننده فضای آرام و امنیت اجتماعی و سیاسی در داخل آن کشور می‌باشد (کاظمی و همکاران،1389، ص100).
رونق صنعت گردشگری علاوه بر مزایای اقتصادی و سیاسی و امنیتی اشاره شده، از بعد فرهنگی نیز زمینه‌های تبادل فرهنگی را فراهم می‌کند و معمولا چون گردشگر به داخل مرزهای جغرافیایی کشور وارد می‌شود بیشترین تاثیر فرهنگی را می‌تواند بپذیرد و همین امر انتقال فرهنگ بومی و تبادل و انتقال فرهنگی است و بیان‌کننده واقعیت‌های موجود در داخل یک کشور است. در یک چنین شرایطی کشور مقصد برای جذب بیشتر و بهتر گردشگر ناچارا باید انواع مختلف اقدامات فرهنگی، عمرانی، اداری، اقتصادی، اجتماعی، شهری و سیاسی را در داخل کشور و شهرهای مختلف انجام دهد و همین امر موجب گسترش فضای سالم اقتصادی و عمرانی و اجتماعی در سرتاسر کشور است و گردانندگان و مسئولین کشور مجبور می‌شوند ضوابط قانونی و اداری و خط مشی‌ها را به نحوی ایجاد و برقرار کنند تا در دورترین نقاط کشور کاربرد و اثربخشی داشته باشد.
اقتصاد و گردشگری
ارزيابي آثار اقتصادي صنعت گردشگری، سبب فراهم نمودن اطلاعات لازم، جهت شکل‌گيري سياست‌هاي توسعه گردشگری می‌گردد. گردشگری، مفیدترین بخش صنعتی جهان است و بر چند فعالیت اقتصادی از جمله اشتغال، منابع انسانی، توسعه، تجارت بین‌المللی و تراز پرداخت‌ها تاثیرگذار است (نوربخش و اکبرپور سر اسکانرود،1389،ص26)
برخی دولت‌ها، بخش گردشگری را به عنوان یک منبع درآمد مالیاتی، مورد استفاده قرار می‌دهند. این درآمد، گاهی مخارج دولت در این بخش را تامین کرده و گاهی به درآمد عمومی اضافه می‌شود. این مالیات‌ها به سه گروه مالیات بر محصولات گردشگری، مالیات بر گردشگران و اخذ هزینه از استفاده‌کننده قابل تقسیم‌بندی هستند. از جنبه‌های مختلفی می‌توان به تاثیر فراوان گردشگری در توسعه اقتصادی اشاره کرد. گردشگری، ضمن ایجاد فعالیت‌های متنوع در جامعه، موجب تحرک و پویایی در سایر بخش‌های اقتصادی شده و می‌تواند در موازنه ارزی نیز تاثیرات سازنده‌ای داشته باشد. همچنین بخش‌های حمل‌و‌نقل، مواد غذایی، سوخت و انرژی، صنایع دستی، بخش ساختمانی و به تبع آن فعالیت‌های گردشگری، رونق می‌یابد. از اثرات سازنده اقتصادی گردشگری می‌توان به ایجاد اشتغال، درآمدزایی، اخذ مالیات از فعالیت‌های متنوع گردشگری و توسعه امکانات عمومی، حفظ آثار باستانی و جاذبه‌های طبیعی به عنوان منابع درآمدزای اقتصادی، توسعه صنایع دستی و جلوگیری از فراموشی آنها و ... اشاره کرد. از طرف دیگر، توجه به هزینه‌های گردشگری و تراز پرداخت‌ها، ایجاد اشتغال کاذب و فصلی در جامعه، اثرات فعالیت‌های گردشگری بر بهای زمین، تورم و ... نیز در حیطه این علم می‌گنجد. تحقیقات زیادی در زمینه اثرات مثبت اقتصادی گردشگری صورت گرفته است که این تحقیقات نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری در زمینه گردشگری، رشد اقتصادی پایداری را به دنبال دارد. در زمینه توسعه گردشگری، افراد نباید تنها به جوانب منفی آن توجه کنند. دو دلیل عمده برای تشویق و حمایت از توسعه گردشگری را می‌توان مزایای ایجاد اشتغال و درآمدزایی حاصل از هزینه‌های بازدیدکنندگان برای جامعه میزبان ذکر کرد که این اثرات در اکثر مقاصد، به عنوان آثار مثبت تلقی می‌گردند.