موضوع تحقیق پیش رو با درک وضعیت در حال دگرگون فرهنگی جامعه و نیاز به بازنگری نیازهای فرهنگی در حوزه دانش آموزان شکل گرفت. مسأله‌ی اساسی تحقیق حاضر این بود که دانش¬آموزان با پیشینه طبقاتی مختلف وارد مدرسه می¬شوند و این پایگاه طبقاتی فرصت¬های و تهدیدهای مختلفی را در عرصه فرهنگی به همراه دارد . در چنین شرایطی مدرسه چگونه می¬تواند نیازهای مختلف فرهنگی دانش¬آموزان را برطرف کند و همچنین رابطه بین پایگاه اقتصادی و اجتماعی دانش¬آموز با نیازهای فرهنگی‌شان چیست. برای درک نیازهای فرهنگی دانش¬آموزان و جایگاه مدرسه در خصوص آن نظریه¬های مختلفی مرور شد که از بین آن¬ها نظریه بوردیو به عنوان چارچوب تئوریک این تحقیق قرار گرفت. بر اساس نظریه بوردیو دانش¬آموزان با پایگاه¬های مختلف اقتصادی و اجتماعی وارد مدرسه می¬شوند و همین پایگاه طبقاتی است که جایگاه فرهنگی دانش¬آموز را در مدرسه تعیین می¬کند زیرا فرهنگ حاکم بر مدرسه فرهنگ طبقه متوسط و مسلط جامعه است در چنین شرایطی دانش¬آموزانی که از سطح طبقاتی پایینی برخوردارند نسبت به فرهنگ مدرسه(اعم از الگوهای زبانی معلمان، نوع برخورد با معلم، مدیر ) و مسلط نیستند و همین عدم توجه به جایگاه¬های مختلف فرهنگی دانش¬آموز موجب عقب ماندگی آن¬ها می¬شود. برای بررسی موضوع حاضر از روش پیمایش در دو سطح توصیفی و تبیینی استفاده شد. جامعه مورد مطالعه دانش¬آموزان پسر دبیرستانی منطقه 16 تهران بود و روش نمونه¬گیری در این تحقیق به صورت خوشه¬ای انتخاب گردید، همچنین تعداد نمونه بر اساس فرمول کوکران 388 نفر تعیین شد. ابزار گردآوری داده¬های در این تحقیق پرسشنامه بسته بود. نتایج تحقیق نشان می دهد که نیازهای عینی فرهنگی دانش‌آموزان شامل: 1. امکانات ورزشی2. تورهای گردشگری3. کلاس‌های زبان، کامپیوتر4. کتاب‌های مختلف و نیز نمایشگاه در زمینه آثار هنرمندان می باشد. همچنین نیازهای ذهنی فرهنگی دانش‌آموزان شامل موارد زیر است؛ 1-نیاز به مهارت‌های ارتباطی به فرهنگ مدرسه و سیستم آموزشی،2- نیاز به تقویت اعتماد به نفس و خود اثربخشی تحصیلی، 3-نیاز به رفع استرس تحصیلی 4-نیاز به درک آینده و دورنمای تحصیلی بهتري را دارند. نتایج فرضیات نیز نشان می‌دهد که بین نیازهای فرهنگی دانش‌آموزان و هر یک از متغیرهای(نوع مدرسه، پایه تحصیلی، شغل والدین، تحصیلات والدین و به طور کلی پایگاه اقتصادی و اجتماعی دانش‌آموزان) رابطه معنی‌داری وجود دارد. می توانید این پژوهش مدیریت امور فرهنگی را به صورت فایل word دانلود نمایید.
مقدمه
تا دهه 1960 رشد اقتصادی به عنوان اصلی¬ترین و تنهاترین هدف توسعه مورد توجه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بود. از اواسط دهه 1960 میلادی، با ظهور پیامدهای منفی حاصل از رشد از سویی و برجسته شدن دغدغه¬های جدید از سوی دیگر، جایگاه رشد اقتصادی به عنوان هدف اصلی توسعه مورد پرسش و تردید قرار گرفت و تلاش¬هایی انجام شد تا رشد اقتصادی و سیاست¬های مربوط به آن نه به عنوان هدف بلکه به عنوان یکی از ابزارهای دستیابی به اهداف توسعه در نظر گرفته شود. همچنین تحت تأثیر جریان¬های جهانی و به خصوص گسترش ارتباطات، نظام¬های ارزشی و به طور کلی سبک زندگی در سطوح فردی، گروهی و اجتماعی، دستخوش تغییراتی اساسی گردید(امیدی، 1387: 56).
بنابراین امروزه هر دیدگاهی به توسعه، نیازمندِ سیاستِ فرهنگی و اجتماعی ویژه‌ی خود است؛ چراکه از سویی هرگونه سیاست‌گذاری و از پی آن برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی، مبتنی بر شرایط اقتصادی و سیاسی کشور است و از سوی دیگر، نقشِ فرهنگ و اجتماع را در توسعه‌ی اقتصادی و سیاسی جامعه‌ی معاصر را نباید به هیچ وجه از نظر دور داشت(فاضلی، 1385: 98).
با شکل¬گیری پارادیم جدید توسعه( توسعه فرهنگی) نظام آموزش و پرورش به عنوان یکی از نهادهای تولید کننده و نیز ایجاد کننده تغییرات فرهنگی جایگاه ویژه¬ای پیدا کرده است. نهاد آموزش و پرورش امروزه در سطح جهانی علاوه بر کارکردها و وظایف آموزشی و پژوهشی ، وظایف جدیدی در عرصه فرهنگی و اجتماعی برعهده گرفته است. از جمله آن¬ها می¬توان به نقش فرهنگ¬سازی و جامعه پذیری اشاره کرد. در سطح ملی ، زمینه¬ها و نتایج برآمده از انقلاب اسلامی و تحولات دو دهه گذشته نظام آموزش ایران را با تغییرات وسیع و تحولات بنیادین همراه کرده است . در نتیجه این تحولات درونی و بیرونی ، مطالعات و برنامه¬ریزی فرهنگی در درون نظام آموزش از وزن و اهمیت بیشتری برخوردار شده است از این منظر ، برنامه¬ریزی فرهنگی در مدارس برای جبران کم تحرکی نظام و فرآیندهای آموزشی متکفل ارتقای کمی و کیفی کارکرد علمی و فرهنگی مدارس شده است(صادقی، 1382: 123).
اهمیت تحقیق
به نظر بورديو، مدرسه مؤثرترين ابزار دائمي ساختن الگوي اجتماعي موجود است. زيرا هم توجيه‌كننده¬ی نابرابري‌هاي اجتماعي است و هم ميراث فرهنگي را به جامعه مي‌شناساند. با توجه به اینکه دانش¬آموزان با سرمایه¬های مختلف فرهنگی وارد مدرسه می¬شوند و از آن¬جا که سرمایه فرهنگی طبقات متوسط و بالای جامعه منطبق با سرمایه فرهنگی معلمان است بنابراین دانش¬آموزانی که از سرمایه فرهنگی پایینی برخوردارند خود به خود از فضای فرهنگی مدرسه طرد شده و این مسئله ضمن کاهش کارایی تحصیلیِ خیل عظیمی از دانش¬آموزان، به بازتولید نابرابری اجتماعی نیز دامن خواهد زد. بنابراین می¬توان با شناخت سرمایه¬ها و نیازهای فرهنگی مختلف و رابطه آن با کارایی تحصیلی به تبیین راهکارهایی در جهت شناساندن میراث فرهنگی به تمام دانش¬آموزان نائل آمد.
از سوی دیگر ضرورت این پژوهش ، بدین موضوع برمی¬گردد که شناخت نیازهای فرهنگی ، از اساسی-ترین نیازهای بنیادی در امر برنامه¬ریزی فرهنگی و پیشگیری از تحولات و مسائل آن در آینده است . بنابراین ، برنامه¬ریزی نسبتاً دقیق و هماهنگ درجامعه و شناخت نیازهای فرهنگی، الزامی است . در واقع دستیابی به نتایج در این باره ، استفاده علمی و کارآمد را برای سازمان¬ها، مؤسسات و مراکز فرهنگی میسر می¬سازد.
روش تحقیق، جامعه آماری و تعداد نمونه
روش تحقیق مورد استفاده در این تحقیق پیماش، شیوه نمونه گیری به صورت خوشه¬ای و جامعه آماری مورد نظر دانش¬آموزان پسر مدارس دولتی و غیر انتفاعی در مقطع متوسطه می¬باشد. تعداد نمونه در این تحقیق بر اساس فرمول کوکران 388 نفر می¬باشد.
ابزار گردآوري اطلاعات
مطالعات كتابخانه¬اي: در اين قسمت جهت گردآوري اطلاعات در زمينه مباني نظري و ادبيات تحقيق موضوع از منابع كتابخانه¬اي (مقالات و كتاب¬هاي مورد نياز) و نيز از شبكه جهاني اطلاعات استفاده شده است.
براي جمع¬آوري داده¬ها از دانش¬آموزان (شامل داده¬هاي عيني و نگرشي)، از ابزارهاي پرسشنامه و طرح سؤالات بسته استفاده مي¬شود. پرسشنامه طراحی شده برای رسیدن به سؤال اصلی تحقیق مزبور می¬باشد که بررسی نیازهای فرهنگی دانش¬آموزان در ابعاد ذهنی، عینی است که با طرح سؤالاتی در چند بخش به جمع-آوری اطلاعات به آن دست می¬یابیم .
برنامه ریزی فرهنگی
برنامه‌ريزي به طور کلي به فرآيندي اطلاق مي‌شود که در رابطه با يک موضوع خاص اهداف و مقاصد، طرح و توصيف مي‌شوند، سپس راه‌ها و امکانات دستيابي به آن¬ها مورد بررسي قرار گرفته و پيش‌بيني مي‌شوند.
برخي از متخصصين، برنامه‌ريزي را کوششي مي‌دانند که براي ايجاد تغييرات آگاهانه در جريان تحول موضوع، مطابق خواست و الگوي ذهني برنامه‌ريز صورت مي‌گيرد اين تعريف بيانگر اين است که برنامه‌ريزي با الگوي ذهني يک برنامه‌ريزي قرين است. به عبارت دقيق‌تر مي‌توان گفت که سياست‌ها و خط مشي‌ها شکل دستوري شده نظريه‌ها هستند.
چلبي تعريفي از برنامه‌ريزي براساس منطق فازي ارائه مي‌کند. از نظر وي برنامه‌ريزي عبارت است از ملاحظات هدفمند، آگاهانه و سنجيده انساني در سير حوادث که نتيجه آن ممکن است موفقيت‌آميز باشد و يا نباشد. به عبارت ديگر در اين تعريف مراد از برنامه‌ريزي ملاحظات هدفمند، آگاهانه و سنجيده انساني در سير حوادث و فرآيندها است که نتيجه آن ممکن است موفقيت‌آميز باشد يا در سير حوادث و فرآيندها است که نتيجه آن ممکن است موفقيت‌آميز باشد يا کم و بيش موفقيت‌آميز باشد و يا اصلاً موفقيت‌آميز نباشد. اگر نتايج برنامه‌ريزي موفقيت‌آميز باشد، يعني حوادث و فرآيندها عيناً همانند آنچه در برنامه تصور آن¬ها رفته، در عالم واقع باز توليد شوند، در اين صورت مي‌توان به اين مجموعه از حوادث و فرآيندهاي باز توليد شده، مفهوم «برنامه‌ريزي شده» را اطلاق کرد. بنابراين منظور از مفهوم «برنامه‌ريزي شده» آن دسته از حوادث و فرآيندهايي است که توسط ملاحظات آگاهانه انساني شکل گرفته و در واقعيت باز توليد شده‌اند.
فهرست عناوین
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1-مقدمه 1
1-2-طرح مسأله 2
1-3- ضرورت و اهمیت تحقیق 5
1-4-اهداف تحقیق: 7
1-5-سؤال تحقیق: 7
1-6-فرضیه¬های تحقیق: 8
1-7-روش انجام تحقيق: 8
1-8- قلمرو زماني و مكاني تحقيق: 8
1-9- محدوديت¬هاي تحقيق: 9
1-10- ابزار گردآوري اطلاعات: 10
1-11-تعریف مفاهیم 10
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1-مروری بر تحقیقات انجام شده 12
2-2- مفاهیم مرتبط با موضوع تحقیق 21
2-2-1-فرهنگ 21
2-2-2-برنامه¬ریزی فرهنگی 24
2-2-3-الگوهاي سياست¬گذاري فرهنگي در ايران 26
2-2-3-1-يكسان سازي فرهنگي 28
2-2-3-2-تكثرگرايي فرهنگي 29
2-2-3-3-وحدت در تكثرفرهنگي 29
2-2-4-نیاز سنجی 31
2-2-4-1-نیاز و نیازسنجی فرهنگی 31
2-2-4-2- سطوح نیاز سنجی 32
2-2-4-3-فرایند نیاز سنجی 32
2-2-4-4-اهداف نیاز سنجی 33
2-2-4-5-انواع نیاز سنجی 33
2-2-4-6-ضرورت و اهمیت نیاز سنجی 34
2-2-4-7-جایگاه نیاز سنجی 35
2-2-4-8-الگوها و مدل¬های نیازسنجی 36
مقدمه 37
2-3-1-مبانی مفهومی و نظری نظام آموزش و پرورش 38
2-3-1-1-ديدگاه کارکردگرائی: 38
2-3-1-2-ديدگاه انتقادی 39
نظریه پردازان پارادایم انتقادی آموزش و پرورش 41
2-3-1-2-1-برنشتین: قالب¬های زبانی 41
2-3-1-2-2-ایلیچ: برنامه پنهان 42
2-3-1-2-3-بوردیو: بازتولید فرهنگی 43
2-3-2-مروری بر مفاهیم مرتبط با نظام آموزش و پرورش 44
2-3-2-1-معنای فرهنگ مدرسه 44
2-3-2-2-طبقه اجتماعی و آموزش: 46
الف - هزينه تحصيل: 47
ب - انتظارات والدين: 48
پ - زمينه فرهنگی: 48
ت- مشکلات زبانی: 49
ث- نگرش معلمان: 49
ج - آزمون هوش و روش¬های تربيتی: 50
برابری فرصت¬های آموزشی: 51
2-3-3-مبانی مفهومی و نظری "نیاز" 54
مقدمه 54
2-3-3-1-سلسله مراتب نیازهای مازلو 56
نظريات لين(Lin) 61
2-3-3-2-نظريه هنري ماري 62
2-3-3-3-نظريه کرونباخ 64
2-3-4-کاربرد نظریه سرمایه فرهنگی برای شناخت نیازهای فرهنگی 65
مقدمه 65
2-3-4-1-سرمایه‌ی فرهنگی 66
2-3-4-2-سرمایه‌ي‌ِ فرهنگی از نظر پی‌یر بوردیو 69
2-3-4-3-سرمایه فرهنگی از نظر دی ماجیو 77
2-3-4-4-سرمایه‌فرهنگی از نظر اریکسون 79
2-3-5-چارچوب نظری 83
2-3-6-مدل مفهومی 86
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
|مقدمه 87
3-1-روش تحقيق 87
3-2- سطح مشاهده (واحد تحليل) 88
3-3 جامعه آماري 88
3-4 نمونه آماري 89
3-5 روش نمونهگيري 90
3-6 ابزار اندازهگيري 92
3-7 آزمون مقدماتي پرسشنامه 92
3-8-مقياسسازي 93
3-9-شاخص سازي 93
3-10- دادهآمايي 94
3-11- همجهت سازي گويهها 95
3-12- پردازش دادههاي گمشده 95
3-13 تعریف نظری و عملياتي كردن مفاهيم 95
3-14 چگونگي سنجش 102
3-15 روايي و اعتبار 103
3-16-روش‌هاي تجزيه و تحليل دادهها 105
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده¬ها
مقدمه 106
بخش اول: ويژگي¬هاي اقتصادي اجتماعي پاسخگويان 106
1-1-4 سن پاسخگويان 107
2-1-4 سطح تحصيلات پاسخگويان 107
3-1-4 رشته تحصيلي پاسخگويان 108
4-1-4 نوع مدرسه پاسخگويان 108
5-1-4 شغل پدر پاسخگويان 109
6-1-4 شغل مادر پاسخگويان 109
7-1-4 تحصیلات پدر پاسخگويان 110
8-1-4 تحصیلات مادر پاسخگويان 111
9-1-4 درآمد تقریبی خانواده دانش¬آموز 111
10-1-4 مالکیت منزل مسکونی دانش¬آموز 112
11-1-4 داشتن اتومبیل 112
12-1-4 پایگاه اجتماعی- اقتصادی 113
بخش دوم:یافته¬های توصیفی 114
1-2-4. ميزان اهميت و عملکرد فعاليت¬هاي فرهنگي در بین دانش¬آموزان 114
2-2-4. ميزان اهميت و عملکرد فعاليت¬هاي هنری در بین دانش¬آموزان 115
3-2-4. ميزان اهميت و عملکرد فعاليت¬هاي تفریحی در بین دانش¬آموزان 116
4-2-4. ميزان اهميت و عملکرد فعاليت¬هاي آموزشی در بین دانش¬آموزان 117
5-2-4 – ارزش بیرونی برای نقش تحصیلی 118
6–2 – 4 – ارزش درونی برای نقش تحصیلی 119
7– 2 – 4 – تسلط به فرهنگ مدرسه 120
8– 2 – 4 – اضطراب در مدرسه 121
9–2 – 4 – مقتضیات نقش تحصیلی 122
بخش سوم:آمار استنباطي 124
3-4-آزمون فرضیات تحقیق 125
فرضيه 1) بين نوع مدرسه دانش¬آموزان و نیازهای فرهنگی آن¬ها رابطه وجود دارد. 125
فرضيه 2) بین سطح تحصیلات دانش¬آموزان و نیازهای فرهنگی، رابطه وجود دارد. 125
فرضيه 3) بين رشته تحصیلی افراد نمونه و نیازهای فرهنگی آن¬ها رابطه وجود دارد. 126
فرضيه 4) بين سن دانش¬آموزان و نیازهای فرهنگی آن¬ها رابطه وجود دارد. 127
فرضيه 5) بين پایگاه اقتصادی و اجتماعی دانش¬آموزان و نیازهای فرهنگی آن¬ها رابطه وجود دارد. 127
فرضيه 6) بين شغل والدین دانش¬آموزان و نیازهای فرهنگی آن¬ها رابطه وجود دارد. 128
فرضيه 7) بين تحصیلات والدین دانش¬آموزان و نیازهای فرهنگی آن¬ها رابطه وجود دارد. 128
فصل پنجم: نتیجه¬گیری و پیشنهادات تحقیق
5-1-مقدمه 130
5-2-نتایج توصیفی 131
5-3- نتایج استنباطی 132
5-4-پیشنهادات تحقیق 133
5-5-پیشنهادات تحقیق برای محققان آتی 134
5-6- پيشنهادهاو راهكارها از نگاه پژوهشگر 135
منابع 137
فهرست جداول
جدول شماره 1-4: توزيع فراواني مطلق و نسبي پاسخگويان برحسب سن 107
جدول شماره 2-4: توزيع فراواني مطلق و نسبي پاسخگويان برحسب سالتحصيلي 107
جدول شماره 3-4: توزيع فراواني مطلق و نسبي پاسخگويان برحسب رشته تحصيلي 108
جدول شماره 4-4: توزيع فراواني مطلق و نسبي پاسخگويان برحسب نوع مدرسه 108
جدول شماره 5-4: توزيع فراواني مطلق و نسبي پاسخگويان برحسب شغل پدر 109
جدول شماره 6-4: توزيع فراواني مطلق و نسبي پاسخگويان برحسب شغل مادر 110
جدول شماره 7-4: توزيع فراواني مطلق و نسبي پاسخگويان برحسب تحصیلات پدر 110
جدول شماره 8-4: توزيع فراواني مطلق و نسبي پاسخگويان برحسب تحصیلات مادر 111
جدول شماره 9-4: توزيع فراواني مطلق و نسبي پاسخگويان برحسب درآمد خانوار 112
جدول شماره 10-4: توزيع فراواني مطلق و نسبي پاسخگويان برحسب نوع مالکیت خانواده 112
جدول شماره 11-4: توزيع فراواني مطلق و نسبي پاسخگويان برحسب مالکیت اتومبیل 113
جدول شماره 12-4: توزيع فراواني مطلق و نسبي پاسخگويان برحسب پایگاه اجتماعی- اقتصادی 113
جدول شماره 13-4. میانگین¬های به¬دست آمده برای اهمیت و ارزیابی نوع عملکرد مدارس در برنامه¬های فرهنگی 115
جدول شماره 14-4. میانگین¬های به¬دست آمده برای اهمیت و ارزیابی نوع عملکرد مدارس در برنامه¬های هنری 116
جدول شماره 15-4. میانگین¬های به¬دست آمده برای اهمیت و ارزیابی نوع عملکرد مدارس در برنامه¬های تفریحی 117
جدول شماره 16-4. میانگین¬های به¬دست آمده برای اهمیت و ارزیابی نوع عملکرد مدرسه در برنامه¬های آموزشی 118
شکل ( 1-4): نمودار توزیع فراوانی میزان پیوند اجتماعی 119
جدول(17-4): توزیع فراوانی مطلق و نسبي میزان ارزش بیرونی نقش تحصیلی برای دانش¬آموزان 119
شکل(2-4 ): نمودار توزیع فراوانی میزان ارزش درونی برای نقش تحصیلی 120
جدول( 18-4): توزیع فراوانی مطلق و نسبي میزان ارزش درونی نقش تحصیلی 120
شکل(3-4): نمودار توزیع فراوانی میزان تسلط به فرهنگ مدرسه 121
جدول( 19-4 ): توزیع فراوانی مطلق و نسبي میزان تسلط به فرهنگ مدرسه 121
شکل (4-4 ): نمودار توزیع فراوانی میزان اضطراب در مدرسه 122
جدول (20-4 ): توزیع فراوانی مطلق و نسبي میزان اضطراب در مدرسه 122
شکل (5-4 ): نمودار توزیع فراوانی مقتضیات نقش تحصیلی 123
جدول(21-4 ): توزیع مطلق و نسبي میزان مقتضیات نقش تحصیلی 123
جدول6-23 آزمون تفاوت ميانگين نمره نیازهای فرهنگی جوانان برحسب وضعيت شغلي افراد 125
جدول 23-4 آزمون تفاوت ميانگين نمره نیازهای فرهنگی برحسب سطوح تحصیلی افراد نمونه 126
جدول 24-4 آزمون تفاوت ميانگين نمره نیازهای فرهنگی دانش¬آموزان برحسب رشته تحصیلی. 127
جدول 25-4 ضريب همبستگي پيرسون بين متغيرهاي مستقل و ابعاد نیازهای فرهنگی 129
جدول شماره 1-5 نیازهای فرهنگی دانش¬آموزان در بخش برنامه¬های فرهنگی 131
جدول شماره 2-5 نیازهای فرهنگی دانش¬آموزان در بخش برنامه¬های هنری 131
جدول شماره 3-5 نیازهای فرهنگی دانش¬آموزان در بخش برنامه¬های تفریحی 131
جدول شماره 4-5 نیازهای فرهنگی دانش¬آموزان در بخش برنامه¬های آموزشی 132