امروزه توسعه تجارت الکترونیک درصنعت كشاورزي از مهم‌ترين اولويت‌ها در برنامه‌هاي توسعه ملي كشورهاي در حال توسعه محسوب مي‌شود و هدف اصلی این تحقیق، ارائه شناسایی واولویت بندی عوامل مؤثر بر بکارگیری تجارت الکترونیک برای محصولات کشاورزی ارگانيك در صنعت کشاورزی استان سمنان می باشد. اين تحقيق با نتايجي كاربردي و فرآيندي كمي، در بازه زماني مقطعي، با منطق استقرايي و به صورت توصيفي، به مورد‌كاوي در صنعت کشاورزی استان سمنان به عنوان جامعه تحقيق و جمع آوری اطلاعات آن از طريق مصاحبه با گروه خبرگان و پرسشنامه صورت پذیرفته است. در این راستا 3 بعد اصلی بنام عوامل اقتصادی و کشاورزی ، عوامل محیطی ، عوامل زیر ساختی و 10 زیر شاخص، تعیین گردیدند سپس با توزیع پرسشنامه ابتدا 6 معیار جهت تعیین وزن معیارها از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی مشخص گردید و با رویکرد ویکور فازی عوامل موثر در تجارت الکترونیک محصولات کشاورزی رتبه‌بندی شدند. ونتايج تحقیق نشان مي‌دهد عوامل « زیر ساختی » رتبه نخست و به ترتيب عوامل « اقتصادی و کشاورزی » ، « محیطی » رتبه‌هاي دوم و سوم را در بکارگیری تجارت الکترونیک برای محصولات کشاورزی ارگانيك دارند. می توانید این تحقیق رشته مدیریت بازرگانی را به صورت word دانلود نمایید.
مقدمه
امروزه کشاورزي، به خصوص در کشورهاي کمتر توسعه يافته، فعاليتي عمدتا ريسکي است و تصميم گيري ها و فعاليت هاي بهره برداران معمولا تحت تاثير اين پديده و جنبه هاي مختلف آن قرار دارد. آفات، بيماري ها و علف هاي هرز از مهم ترين دلايل نوسان محصولات کشاورزي و در نتيجه عدم اطمينان در مورد ميزان توليد آن ها محسوب مي شود استفاده از روش هاي کشاورزي رايج مي تواند آثار جانبي منفي و مخربي بر محيط زيست، سلامت انسان و موجودات زنده داشته باشد(قرباني ، 1388).
لذا شيوع انواع بيماري ها در جوامع پيشرفته، کاهش تنوع زيستي و آلودگي هاي آب هاي زمين با مواد شيميايي به کار رفته در توليد محصول، باعث بر انگيختن نگراني هايي نسبت به سلامت کره ي خاکي شده است. بدين سبب بشر با تلاش فراوان در پي راهکارهايي براي توليد غذاي سالم به وسيله روش هاي سالم مي باشد(طايفه سلطان خاني، 1390). که در دهه هاي اخير با توجه به برگزاري اجلاس هاي متعدد با حضور سران کشورها درباره موضوع حفاظت از محيط زيست و توسعه پايدار، افکار دولت مردان و سياست گذاران جهاني متوجه بهره برداري بهينه و متوازن از منابع طبيعي پايه توليد در کشاورزي، همراه با تداوم و پايداري توليد و مصرف محصولات سالم و عاري از مواد شيميايي شده است.که در کشاورزي ارگانيک اين هدف به خوبي برآورده مي شود( نوروزي و شهبازي، 1389).
در اين سيستم از کشاورزي که شايد بر گرفته از کشاورزي سنتي باشد سعي بر اين است تا از نهاده هايي که منشا شيمايي دارند استفاده نشود. کشاورزي ارگانيک بر پايه استفاده از نهاده هاي ارگانيک طبيعي و درون مزرعه اي چون کودهاي دامي تازه، کمپوست کود سبز،کنجاله و ضايعات فرآوري مواد غذايي و همچنين کنترل زيستي آفات همراه با کمترين استفاده از مواد معدني طبيعي براي تقويت نظام زراعي اقتصادي مزرعه و بهبود فعاليت هاي زيستي خاک استوار است(رفيعي و فخارزاده، 1389 ).
نزديک به يک قرن از ظهور کشاورزي ارگانيک مي گذرد و در طي اين مدت، اين شيوه کشاورزي دستخوش تغييراتي در روش اجرا بوده است ولي اصل اساسي آن منع استفاده از ترکيب هاي محلول در آب، علف کش ها و آفت کش هاي شيميايي و تنها استفاده از ابزارها و روش هاي طبيعي در توليد محصولات کشاورزي مي باشد و آنچه که امروزه از آن به کشاورزي ارگانيک ياد مي کنيم نيز بر اين اصول پايه گذاري شده است(طايفه سلطان خاني، 1390).
بیان مسأله
در دهه 50 میلادي دو عامل افزایش جمعیت و محدودیت منابع اولیه تولید، موجب بروز انقلاب سبز در دنیا شد. انقلابی که به موجب آن کشاورزي سنتی به سوي کشاورزي صنعتی حرکت کرد. استفاده از نهاده هاي شیمیایی مانند کود و سم از ارمغان هاي کشاورزي صنعتی بود. اما استفاده بی رویه از این نهاده ها موجب شد تا در کمتر از دو دهه مشکلات و معضلاتی مانند آلودگی هاي آب، خاك، هوا و فرسایش خاك، مقاومت آفات به سموم در فرآیند تولید به سلامت محصولات کشاورزي و به تبع آن سلامت مصرف کنندگان به مخاطره بیافتد(کانلی و کلایبر ، 2012). عدم استفاده از کودهاي شیمیایی و کاشت ارگانیک باعث افزایش حاصلخیزي خاك، جلوگیري از فرسایش خاك، نابودي امراض و آفات، استفاده از منابع بیولوژیک مانند حشرات مفید می توان آلودگی زیست محیطی (آب و خاك) را کاهش داد. این در حالی است که محصولات ارگانیک، محصولاتی نوپا در جهان و کشور ما به شمار می آید داده ها و اطلاعات دقیقی از میزان کشت و تولید آن به دلیل نوپا بودن وجود ندارد، لذا باید تحقیقات گسترده اي در زمینه تولید و مصرف صورت گیرد تا سیاست حمایتی درستی اتخاذ گردد. افزایش شیوع بیماري ها، همراه با ظهور آگاهی عمومی از خطرات ناشی از فرآوري مواد غذایی نگرانی نسبت به روش هاي ایمن تر و سالم تر در تولید مواد غذایی و تولید محصولات ارگانیک مطرح کرده است، به همین دلیل، بسیاري از دولت ها، کشاورزان را به رفتن بسمت کشاورزي ارگانیک از طریق نوآوري، بازاریابی و ارتباطات و با همکاري مصرف کنندگان براي دستیابی به شیوه زندگی سالم تر و پایدارتر تشویق می کنند(والریان ، 2011).
با توجه به ساختار اقتصادی ایران بخش کشاورزی از جایگاه ویژه ای در فرآیند توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برخوردار است. متکی بودن اقتصاد ایران بر درآمدهای نفتی و تأثیرپذیری این درآمدها از مسائل سیاسی، اقتصادی و بین المللی آسیب پذیری و شکنندگی اقتصاد کشور را به دنبال دارد. محصولات کشاورزی علاوه بر نقش مهمی که در اقتصاد داخلی دارند، می توانند تأثیر بسزایی در امر صادرات غیرنفتی داشته باشد (مشبکي اصفهانی و همکاران، 1389). این در حالی است که امروزه استقبال چشم گیری از تجارت به شیوه الکترونیکی صورت گرفته است. این شیوه در تسریع روند صادرات یازرگانی داخلی و بین المللی تأثیر بسزایی دارد (سجادی امیری و همکاران، 1391). تجارت الکترونیکی (EC) به معنای انجام الکترونیکی فرآیندهایی است که با هدف مبادله پول، کالا، خدمات و اطلاعات صورت می گیرد (جعفرنژاد و همکاران، 1388). کشفی بناب (1389) شش مورد از فواید تجارت الکترونیکی را شامل: 1) مدیریت بهتر اطلاعات؛ 2) ادغام بهتر عرضه کنندگان؛ 3) مشارکت بهتر کانال های توزیع؛ 4) هزینه پایین تر تبادلات؛ 5) درک بهتر از بازارها؛ 6) گسترش پوشش جغرافیایی می داند.
اهمیت و ضرورت تحقیق
در قرن هاي اخير به علت رشد روزافزون جمعيت، نگرش اوليه انسان به طبيعت كه نگرشي دوستانه بود جاي خود را به تعاملي يك جانبه و برعليه طبيعت داد. بدين صورت كه كودهاي شيميايي، سموم دفع آفات نباتي، فراورده هاي هورموني و غيره به بخش كشاورزي وارد شدند و به مدد بهره گيري از ارقام اصلاح شده، جهش هاي بزرگي در افزايش توليد محصولات كشاورزي بوجود آمد تا به تقاضاي روبه رشد موادغذايي پاسخ داده شود (جعفري، 1383).
اما اين افزايش توليد، مشكلات زيست محيطي و بهداشتي براي توليدكنندگان و مصرف كنندگان را نيز در پي داشت كه قابل تامل است. كاهش شديد تنوع زيستي و رو به انقراض رفتن بسياري از گونه هاي گياهي و جانوري، انباشت مواد خطرناك در محيط، و ابتلا افراد به بيمار يهاي مختلف که مي توان به برآوردهاي سازمان جهاني بهداشت اشاره کرد که بر اساس بررسي ها، ساليانه دست كم سه ميليون نفر كارگر كشاورزي مسموم مي شوند و در حدود 20000 نفر از آن ها مي ميرند، نمونه هايي از اثرات منفي مصرف مواد شيميايي مي باشد (ملکوتي، 1378).
با گذشت زمان به دليل نگراني از مشكلات زيست محيطي، نظام هاي كشاورزي مدرن مورد انتقاد شديد قرار گرفت و يك اجماع جهاني در حمايت از محيط زيست طبيعي به وجود آمد تا نوعي كشاورزي را توسعه دهد كه بتواند ضمن افزايش بهره وري، كمترين آسيب را به محيط زيست وارد سازد (باقري و همکاران، 1387). از اين رو، بشر با ارايه تدابيري مانند كشاورزي ارگانيك، سعي در جلوگيري از اين روند فاجعه آميز نمود.كشاورزي ارگانيك سيستمي از توليدات كشاورزي است كه در آن كودهاي شيميايي، آفت كش ها، هورمون ها و افزودني هاي شيميايي مصنوعي بكار گرفته نشده و براي تقويت حاصلخيزي خاك ، كنترل آفات، بيماري ها و علف هاي هرز از روش هاي غير شيميايي از قبيل تناوب زراعي، كود سبز، مبارزه بيولوژيك (و ساير روش هاي كنترل غيرشيميايي آفات و بيماري ها و علف هاي هرز)، كمپوست و مانند آن استفاده مي شود (جعفري و همکاران، 1386).
در حال حاضر كشورهاي مختلف جهان سطحي از كشاورزي خود را به كشت ارگانيك اختصاص داده اند. هدف كشاورزي ارگانيك، ضمن حفاظت از حاصلخيزي خاك، افزايش توليد محصول با كمترين تكيه بر استفاده از موادشيميايي است. در واقع هدف اين سيستم كشت حفظ و نگهداري منابع مي باشد. به بيان ديگر، كشاورزي ارگانيك نگر شي علمي و نوين به كشاورزي سنتي است كه اجداد ما به آن عمل مي كردند. تجارت الکترونيک براي کشورهاي در حال توسعه فرصتي را فراهم مي آورد که در بهبود نگرش و برنامه ريزي براي رشد اقتصادي وتوسعه آنها بسيار مهم است.در حوزه کسب وکار وتجارت با استفاده از اين فرصت ها در گسترش تحقيق بازاريابي ،تدوين معيارهاي اقتصادي رشد وتوسعه و سودآوري دخيل بوده ومحدوديت هاي توليد،خدمات وچالش هاي پذيرش مدل هاي تجارت الکترونيک در سازمانهاي مختلف با سرانجام موفقيت آميز همراه مي شود.انقلاب تکنولوژي اطلاعات وارتباطات روند هدايت، مديريت وفعاليت هاي تجاري را درعصر حاضر تغيير داده است.مديران ومحققان واساتيد مراکز علمي وآکادميک در پيش بيني پتانسيل عظيم تکنولوژي برتر يعني آخرين تکنولوژي هاي شبکه اي در دنياي تجارت هستند.
مفهوم بازاريابي
بازار يابي به معنای جستجو براي يافتن مناسب ترين بازار و بخش هايي که مزرعه (سازمان) مي توانند در آنجا بصورت مفيد تر و مؤثر تر حضور يافته و پاسخگوي نيازها و خواسته هاي مردم باشد (روستا و همکاران 1386).
از ديدگاه فروشندگان، بازاريابي توانايي سيستم بازاريابي براي انتقال هر چيز توليد شده از توليد کننده به مصرف کننده است (با کمترين اختلال براي بالا ترين امکان بازگشت پول و دستمزد). از ديدگاه مشتري به طور ساده بازاريابي توانايي انتقال کالا در آنچه او از نظر شکل ظاهري مي پسندد وهمان طرز کاري است که او مي خواهد و در کمترين قيمت پرداخت شده براي اوست(پائولین و همکاران ،2007). بازاريابي محصولات کشاورزي عموماً در برگيرنده تحرکاتي است که از ديدگاه کشاورز در زمان تصميم گيري براي توليد و فرآوري محصولات کشاورزي آغاز مي شود (مسلمي، 1385).
ضرورت وجود نظام بازاريابي محصولات كشاورزي
بازار بر پايه تعريف شفرد مكاني خاص نيست، بلكه مجموعه اي از زنان و مردان و يا گروهي از خريداران و فروشندگان با تسهيلات خاص مبادله محصولات با يكديگر است. بنابراين آن چه از اين تعريف استنباط می شود مسئله كيفيت ارتباطي است كه ميان عاملان بازار وجود دارد. در منابع اقتصادي كلمه بازاريابي به صورت مختلفي تعريف شده است كه اكثر آنها بازاريابي را شامل كليه مراحل فروش و هر عملي كه بتواند زودتر و سريعتر كالا را به فروش رساند مي دانند در حالي كه بازاريابي داراي مفهوم وسيعتري نيز هست و شامل عمليات مختلف ديگري نيز مي شود كه توزيع و فروش و نيز مراحلي از فرآيند بازاريابي را تشكيل مي دهند همچنين وجود نوسانهايي در قيمت محصولات كشاورزي حكايت از آن دارد كه از يك سو نظامهاي مناسب قيمت گذاري و توزيع براي محصولات كشاورزي در داخل كشور وجود نداشته و از طرف ديگر ناكارايي و نارساييها در بازار محصولات كشاورزي (در فاصله بين توليد كننده و مصرف كننده) حاكم بوده است به طوري كه در اين باره بررسيهاي مختلف نشان می دهد كه سهم ناچيزي از قيمت پرداختي توسط مصرف كننده عايد توليد كننده مي شود و نرخي هم كه توسط مصرف كننده پرداخت مي شود غالبا بالاست (شجري، 1381).
1-1- مقدمه 3
1-2- بيان مسأله 5
1-3- اهميت و ضرورت انجام تحقيق 9
1-4- جنبه جديد بودن و نوآوري در تحقيق 13
1-5- اهداف مشخص تحقيق 13
1-6- سؤالات تحقیق 14
1-7- قلمرو تحقیق 14
1-8- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغییر های تحقیق 14
1-9- ساختار فصول پژوهش 15
فصل دوم: مروی بر ادبیات و پیشینه پژوهش
بخش اول: مبانی نظری و ادبیات تحقیق مبانی نظری
2-1-1- مقدمه 18
2-1-2- مفهوم بازاريابي 19
2-1-3- اهمیت بازاریابی 20
2-1-4- ضرورت وجود نظام بازاريابي محصولات كشاورزي 21
2-1-5- شاخص های ترويج بازاريابي کشاورزی 23
2-1-6- نگاهي به وضعيت بازاريابي محصولات كشاورزي در ايران 26
2-1-7- موانع عمده بازاريابي محصولات كشاورزي در ايران 28
بخش دوم: تجارت الکترونیک
2-2- تجارت الکترونیک 31
2-2-1- تاریخچه پیدایش و شکل گیری تجارت الکترونیک 35
2-2-2- مدل های تجارت الکترونیک 39
2-2-3- نقش اینترنت در تجارت الکترونیک 40
2-2-4- وفاداري پايدار مشتريان در تجارت الكترونيكي 41
2-2-5- فرصتها و چالشها برای مصرف كنندگان در تجارت الکترونيک 44
بخش سوم: کشاورزی
2-3- کشاورزی 46
2-3-1- تاریخچه کشاورزی ارگانیک 47
2-3-2- تعاریف کشاورزی ارگانیک 51
2-3-3- ویژگیهای کشاورزی ارگانیک 56
2-3-4- اهداف کشاورزی ارگانیک 58
2-3-5- استاندارد ها در کشاورزی ارگانیک 60
2-3-6- محدودیت ها ، مزایا، معایب، فرصت و چالش ها 62
2-3-7- عوامل موثر بر به کارگيري کشاورزي ارگانيک 69
2-3-8- کشا ورزی ارگانیک در ایران 82
2-3-2- مفهوم بازاريابي 19
بخش چهارم: پیشینه تحقیق
2-4- پیشینه تحقیق 83
2-3-1- پیشینه تحقیقات داخلی 83
2-3-2- پیشینه تحقیقات خارجی 88
2-5-جمع بندی وارائه مدل پیشنهادی تحقیق 91
فصل سوم: روش تحقيق
3-1- مقدمه 94
3-2- روش تحقيق 95
3-3- متغیرهای پژوهش 95
3-4- جامعه تحقیق و نمونه آماری 96
3-5- گروه خبرگان 96
3-6- روش¬ها گردآوري اطلاعات 97
3-7- اعتبارسنجی ابزار تحقیق ( روایی و پایایی )
98
3-8 - روش‌هاي تجزيه و تحليل اطلاعات 99
3-9 - جمع بندي فصل سوم 105
فصل چهارم: تحليل اطلاعات
4-1- مقدمه 107
4-2- شناسایی معیارهای مناسب جهت رتبه بندی عوامل مؤثر بر بکارگیری تجارت الکترونیک برای محصولات کشاورزی ارگانيك 108
4-3- محاسبه بردار وزنی معیارها به كمك تكنيك تحليل سلسله مراتبي داده‌هاي فازي(FAHP) 109
4-4- محاسبه بردار وزنی ماتریس مقایسات زوجی معیارها 110
4-5- رتبه¬بندی عوامل با استفاده از تکنيک ویکور فازی 111
4-6- تهیه ماتریس تصمیم‌گیری عوامل اصلی 111
4-7- تهیه ماتریس تصمیم‌گیری شاخص های عوامل اقتصادی وکشاورزی 114
4-8- تهیه ماتریس تصمیم‌گیری شاخص های عوامل محیطی 116
4-9- تهیه ماتریس تصمیم‌گیری شاخص های عوامل زیر ساختی 119
4-10- جمع‌بندی فصل4 121
فصل پنجم: بحث و نتيجه‌گيري
5-1- مقدمه 123
5-2- بررسي سوالات تحقيق 124
5-3- بحث و نتیجه گیری 126
5-4- پیشنهادات برای مسئولین صنعت کشاورزی در استان سمنان 128
5-5- پیشنهادات برای تحقیقات آتی 129
5-6- محدودیت های تحقیق 131
منابع 132
پيوست‌ها 137
فهرست جداول
جدول( 2-1): مدلهای تجارت الکترونیک 39
جدول (2-2): محرک ها و محدودیت های کشاورزی ارگانیک 66
جدول (2-3): مستند سازی عوامل موثر تجارت الکترونیک محصولات کشاورزی 92
جدول (3-1): شاخص تصادفی بودن 102
جدول (4-1): نتایج اجرای پرسشنامه خبرگان 108
جدول (4-2): معیارها بدست آمده از نظر سنجی 109
جدول (4-3): عبارات كلامي و مقادير عددي فازي مورد كاربرد 109
جدول (4-4): محاسبه بردار وزنی معیارها 110
جدول (4-5): تناظر عبارات كلامي با مقادير كلامي 111
جدول (4-6): ماتريس تصميم‌گيري معیار اصلی 111
جدول (4-7): تعيين بهترين و بدترين مقدار برای معیاراصلی 112
جدول (4-8): وزن معیارها بر اساس FAHP 112
جدول (4-9): مقادیر نرمالیزه شده ماتریس ارزیابی عوامل اصلی 112
جدول (4-10): مقادیر S,R,Q 113
جدول (4-11): رتبه¬بندی مقادیر S,R,Q 113
جدول (4-12): جواب نهایی 113
جدول (4-13): ماتريس تصميم‌گيري عوامل اقتصادی وکشاورزی 114
جدول (4-14): تعيين بهترين و بدترين مقدار برای شاخص های عوامل اقتصادی وکشاورزی 114
جدول (4-15): وزن معیارها بر اساس FAHP 115
جدول (4-16): مقادیر نرمالیزه شده ماتریس ارزیابی شاخص های عوامل اقتصادی و کشاورزی 115
جدول (4-17): مقادیر S,R,Q 115
جدول (4-18): رتبه¬بندی مقادیر S,R,Q 116
جدول (4-19): جواب نهایی 116
جدول (4-20): ماتريس تصميم‌گيري عوامل محیطی 116
جدول (4-21): تعيين بهترين و بدترين مقدار برای شاخص های عوامل محیطی 117
جدول (4-22): وزن معیارها بر اساس FAHP 117
جدول (4-23): مقادیر نرمالیزه شده ماتریس ارزیابی شاخص های عوامل محیطی 117
جدول (4-24): مقادیر S,R,Q 118
جدول (4-25): رتبه¬بندی مقادیر S,R,Q 118
جدول (4-26): جواب نهایی 118
جدول (4-27): ماتريس تصميم‌گيري عوامل زیر ساختی 119
جدول (4-28): تعيين بهترين و بدترين مقدار برای شاخص های عوامل زیر ساختی 119
جدول (4-29): وزن معیارها بر اساس FAHP 119
جدول (4-30): مقادیر نرمالیزه شده ماتریس ارزیابی شاخص های عوامل زیر ساختی 120
جدول (4-31): مقادیر S,R,Q 120
جدول (4-32): رتبه¬بندی مقادیر S,R,Q 120
جدول (4-33): جواب نهایی 121
جدول (4-20): جمع بندی فصل 4 116
فهرست نمودارها
نمودار (2-1): عوامل موثر بر تصمیم برای تبدیل مزرعه رایج به مزرعه ارگانیک 69
نمودار (2-2): مدل مفهومی تحقیق 92
فهرست شکل ها
شكل(3-1): مقیاس های زبانی برای بیان درجه اهمیت 100
شكل(2-2): اعداد مثلثی M1 و M2 100