تعریف محتوا: محتوا هر مقوله یا مفهوم یا شی وموجود زنده وغیر زنده که سه شرط را داشته باشد یعنی آموزش داده شده در تدریس به کارگرفته شود و نهایتاّ منجر به یادگیری می شود.
تعریف تحلیل محتوا: در موردمتن آنهانوعی از تحلیل ( اعتبار داده ها ) و ( تکرار پذیری ) ، ( استنباط ). تحلیل محتوا تکنیکی پژوهشی است برای ها که برای برنامه ریزان درسی ، مولفین و تصمیم گیرندگان برنامه درسی بسیار مفید و ضروری است ، تحلیل محتوا است.
ضرورت تحلیل محتوا: یک تحلیل گر محتوا یا یک برنامه ریز درسی از طریق محتوا می تواند پیام های نهفته در داستان های ساده یا متون کتاب درسی را با اهداف برنامه مورد بررسی قرار دهد و از طرف دیگر می تواند از طریق تحلیل محتوا گرایش ها یا جانداری های پنهان و آشکار را در متون برنامه تعیین کند. شما می توانید این پروژه علوم تربیتی را به صورت فایل word دانلود نمایید.
مقدمه
نظام آموزشی فعلی کشور یک نظام متمرکز و برنامه درسی آن منحصر به کتاب درسی است که در کل کشور استفاده می شود. این در حالی است که با توجه به وسعت کشور، تنوع و تعداد اقوام و گونه های جمعیتی و مشکلات ناشی از آن، رشد سریع علوم و تکنولوژی، تغییر سریع در هنجارها و ارزش های اجتماعی، ضرورت دارد که کتاب های درسی با دقت کافی و تا حد امکان عاری از هر گونه عیب و نقص و مطابق با اهداف تعیین شده و اصول علمی تالیف گردد. در این مورد بررسی محتوای کتاب های درسی می تواند به روشن شدن مساله کمک کند و نقاط قوت و ضعف احتمالی کتاب های درسی را برای اصلاح و تغییر احتمالی محتوا، متناسب با اهداف تعیین شده و اصول علمی در اختیار مدیران و برنامه ریزان و مولفان کتاب های درسی قرار دهد.
نوعی از تحلیل ها که برای برنامه ریزان درسی، مولفین و تصمیم گیرندگان برنامه درسی بسیار مفید و ضروری است، تحلیل محتوا است. تحلیل محتوا، محتوای واقعی یک پیام کلامی یا غیر کلامی، عوامل تعیین کننده و آثار پیام را بررسی می کند. این نوع تحلیل به مولفان و تصمیم گیرندگان کمک می کند تا مفاهیم، اصول، نگرش ها، باورها و کلیه اجزای مطرح شده در قالب دروس کتاب مورد بررسی علمی قرار گرفته و با اهداف برنامه درسی مقایسه و ارزشیابی شوند. همچنین محتوا دارای عناصر متعدد و پیچیده ای است ضمن آنکه جنبه های مختلفی را نیز در بر دارد.
از این رو یکی از دلایل تحلیل محتوا تشخیص این عناصر و آن جنبه هاست. مسلما در صورتی که اجزای مختلف محتوا شناخته شده و دسته بندی گردد درک آن آسان تر و انتقال آن مقدور تر خواهد بود. همچنین با نگاهی به آگاهی هایی که معلم باید در ارتباط با کتاب های درسی داشته باشد، ضرورت مهارت تجزیه و تحلیل کتاب های درسی برای معلمین به اثبات می رسد.
تعریف محتوا
برای دانستن معنای محتوا ابتدا باید با سه مفهوم اشنا باشیم:
1) یادگیری: فرایند تغییرات نسبتا پایدار در توان رفتاری افراد که حاصل تجربه باشد.
2) آموزش: هر ان چیزی که باید برای این تغییرات( یادگیری) بکار گرفته شود
3) تدریس:بخشی از مجموعه آموزش است که عمدتا به فعالیت های کلاسی معلم که در حضوردانش اموزان
ودانشجویان و غالبا به صورت کلامی وغیر کلامی انجام می شود.
آموزش :تمام فعالیت ها برای یاد گیری آموزش نام دارد.آموزش فرایندی وسیع تر از یاد گیری است.بنا بر این تعریف یاد گیری جزئی از آموزش است.آموزش فقط مخصوص انسان نیست. آموزش در حیوانات نیز وجود دارد که به ان دست اموزی می گویند.
معیار های انتخاب محتوا
• محتوا باید دقیقا با توجه به اهداف برنامه گزینش شود.
• محتوا و فعالیت های یادگیری باید با توجه به نظریه آموزشی و یادگیری و رویکردی که قبلا در مورد آن توافق شده است انتخاب شود.
• محتوا و فعالیت های یادگیری برنامه باید با هدف های دوره تحصیلی هماهنگ باشد و در جهت تحقق آن ها عمل نمایند.
• محتوا و فعالیت های یاددهی یادگیری برنامه باید با زمان پیش بینی شده برای اجرای برنامه هم خوانی داشته باشد. –
• محتوای برنامه باید از اهمیت و اعتبار علمی لازم برخوردار باشد.
• محتوا و تجربیات یادگیری برنامه باید با تجارب و آموخته های قبلی دانش آموزان هماهنگ باشد.
• محتوا و تجربیات یادگیری پیش بینی شده باید با ویژگی ها، ذوقیات و علایق دانش آموزان مطابقت داشته باشد.
• محتوا و فعالیتهای یاددهی یادگیری باید زمینه های یادگیری های بعدی را برای دانش آموزان فراهم کند.
• محتوا و تجربیات یادگیری برنامه باید با ارزش های جامعه هم خوانی داشته باشد.
• محتوا و فعالیت های یاددهی یادگیری برنامه باید فرصت لازم برای فعال ساختن (به کارگیری دست، حواس، –عواطف و قوه تفکر ) فراگیران را فراهم سازد.
• محتوا و فعالیت های یاددهی یادگیری برنامه باید زمینه ی لازم برای تربیت مهارت های شهروندی را در فراگیران ایجاد نماید.
• محتوا و فعالیت های یاددهی یادگیری برنامه باید زمینه های لازم برای فعالیت های جمعی و یادگیری مشارکتی را در دانش آموزان ایجاد نماید.
• محتوا و فعالیت های یاددهی یادگیری برنامه باید به گونه ای انتخاب شود که زمینه شکوفایی و رشد استعدادها و توانایی های بالقوه فراگیران را تقویت نماید.
• محتوا و فعالیت های یاددهی یادگیری برنامه باید بتواند توانایی ها و علائق دانش آموزان را برای ادامه ی تحصیل و انتخاب شغل و حرفه مناسب در آینده تقویت نماید.
اهمیت تحلیل محتوا
تحلیل محتوا تکنیکی پژوهشی است برای « استنباط »، « تکرار پذیری » و«اعتبار داده ها »در موردمتن آنهانوعی از تحلیل که برای برنامه ریزان درسی ، مولفین و تصمیم گیرندگان برنامه درسی بسیار مفید و ضروری است ، تحلیل محتوا است . این نوع تحلیل ها کمک می کند تا مفاهیم ، اصول ، نگرشها ، باورها و کلیه ی اجزا مطرح شده در قالب دروس کتاب مورد بررسی عملی قرار گرفته و با اهداف برنامه ی درسی ، مقایسه و ارزشیابی شوند برای مثال ممکن است محتوا و یا کتاب درسی ، نگرش یا حالت هایی را تشویق کند که با اهداف برنامه ، تناسب چندانی نداشته باشد.
یک تحلیل گر محتوا یا یک برنامه ریز درسی از طریق محتوا می تواند پیام های نهفته در داستان های ساده یا متون کتاب درسی را با اهداف برنامه مورد بررسی قرار دهد و از طرف دیگر می تواند از طریق تحلیل محتوا گرایش ها یا جانداری های پنهان و آشکار را در متون برنامه تعیین کند .عده ای روش تحلیل محتوا را در زمره پژوهش های توصیفی قلمداد کرده و آن را تکنیکی از روش تحقیق توصیفی دانسته اند فعالیت هایی را که در تحقیق توصیفی انجام می شود ممکن است به صورت شناخت مسئله ، تنظیم فرضیه ، نمونه گیری و مشاهده منظم روابط میان متغیرها که ممکن است به تعمیم بینجامد طبقه بندی کرد . از این رو با روابط میان متغیرهای دست کاری نشده در موقعیت های طبیعی و نه موقعیت های ساختگی سروکاردارند . از آنجا که وقایع با شرایطی که قبلا اتفاق افتاده اند یا هم اکنون موجودند ، پژوهشگر متغیرهای مناسب را برای تحلیل روابط آنها انتخاب می کند.
نقش تحلیل محتوا در آموزش و پرورش ( دوره ی ابتدایی)
نظام آموزشی یک مجموعه پیچیده و به هم وابسته ای است که در آن اجزاء متشکله و زیر نظام ها به گونه ای سازمان یافته اند تا در اثر تعامل مداوم اهداف از پیش تعیین شده آموزشی را تحقق بخشند.
برای اینکه نظام آموزشی بتواند به درستی هدف های مشخص شده را تحقق بخشد باید برای آن برنامه ریزی نمود. برنامه ریزی، راه و روشی برای هدایت منظم فعالیت های انسانی برای اهداف و مقاصد مشخصی است و به تعبیری دیگر نقشه راه برای رسیدن به مقصود و جهت گیری منطقی برای فعالیت هاست. منطق اا لازم است از نیازها و انتظارات، شرایط و امکانات، منابع و تجهیزات و همچنین موانع و محدودیت ها اطلاعات جامع و دقیقی جمع آوری کنیم و برای تحقق اهداف مورد نظر، مناسب ترین و مإثرترین راهبردها را پیش بینی و توصیه نماییم.
آموزش و پرورش ابتدایی و آموزش دبستانی در واقع نقطهء ورود یک حرکت طولانی و مهم در زندگی کودکان ماست. اگر برای این دوره برنامه ریزی شود و برنامه های این دوره به خوبی به اجرا درآید قطعا، ضمانت کافی برای کسب موفقیت های آتی در زندگی شخصی و اجتماعیشان فراهم خواهد شد.
نکته مهم این است که بچه ها بعد از شش سال تجربیات مختلف و فراز و نشیب های گوناگون که در زندگی خانوادگی طی می کنند وارد دبستان می شوند و اولین تجربه رسمی را در نظام آموزش و پرورش کشور پیدا می کنند. این برخوردهای اولیه در تنظیم شخصیت بچه و شکل گیری خصوصیات رفتاری و اعتقادی او و خصلت ها و منش های او بسیار تعیین کننده است؛ بنابراین از نظر کیفی، آموزش و پرورش دوره ابتدایی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و به همین دلیل است که نه تنها در کشور ما بلکه در همه کشورهای جهان، قسمت عمده ای از امکانات و نیروی انسانی، برنامه های تحقیقاتی و پژوهشهای علمی در این دوره متمرکز است.
فصل اول: تحلیل محتوا 1
مقدمه 2
تعریف محتوا 3
جنبه های مختلف آموزش : 3
رفتار های غریزی : 3
رفتار های فطری : 3
مقایسه رفتار های فطری با رفتار های غریزی : 4
تدریس 4
تعریف ومفهوم محتوی 5
مفهوم محتوا : 6
انواع محتوی در آموزش و پرورش (از نظر ساختار) 6
انواع محتوی در آموزش و پرورش (از نظر کاربرد) 7
معیار های انتخاب محتوا 9
سازماندهی محتوا 10
محتوای آشکار و محتوای پنهان 11
تحلیل محتوی: 12
تاریخچه تحلیل محتوی 14
برنامه های درسی و جایگاه تحلیل محتوا 19
جایگاه تحلیل محتوا در آموزش و پرورش 20
اهمیت تحلیل محتوا: 21
کاربرد تحلیل محتوا 22
برنامه درسی: 23
نقش تحلیل محتوا در آموزش و پرورش ( دوره ی ابتدایی) 27
اهداف تحلیل محتوا 30
فصل دوم: تهیه محتوای درسی(کتاب درسی) 32
معرفی کتب درسی 33
تعریف و مفهوم محتوای درسی(کتاب درسی) 33
تاریخچه کتب درسی از آغاز تا کنون 34
تاسيس دارالفنون 42
كتاب هاي درسي مدارس جديد تا 1307 43
كتاب هاي وزارتي 43
آزادي تاليف كتاب هاي درسي 44
تاسيس سازمان كتابهاي درسي ايران 45
تغيير نظام آموزش و پرورش و كتاب درسي 45
سازمان پژوهشي و نوسازي آموزشي 46
كتاب هاي درسي بزرگسالان 46
عوامل تاثیرگذار در نگارش کتب درسی 46
1- حکومت‌ها : 47
2- سیاست های حاکم : 47
مقایسه حکومت های حاکم در جامعه با سیاست های حاکم در جامعه 48
نمونه ای از طرح ها و برنامه ها 48
3- فلسفه های آموزش و پرورش حاکم در کشور 49
1-3- ایده آلیسم: 49
1-1-3-نظر ایده آلیسم ها در مورد معلم: 50
2-1-3-نظر ایده آلیسم ها در مورد کتاب درسی: 50
3-1-3-مدرسه از نظر ایده آلیسم ها: 51
4-1-3-روش آموزشی ایده آلیسم ها: 51
2-3- رئالیسم: 51
1-2-3-معلم از نظر رئالیسم ها: 52
2-2-3-دانش آموز از نظر رئالیسم ها: 52
3-2-3-دیدگاه مکتب رئالیسم درباره تدریس: 52
4-2-3-دیدگاه رئالیست ها درمورد کتاب درسی: 53
5-2-3- نظر رئالیست ها در مورد مدرسه: 53
مقایسه مکتب ایده آلیسم و رئالیسم: 54
3-3- پراگماتیسم (رفتارگراها) 54
1-3-3- ویژگی فلسفه پراگماتیسم: 55
2-3-3- معلم از نظر پراگماتیسم ها: 55
3-3-3- دانش آموز از نظر پراگماتیسم ها: 56
4-3-3-دیدگاه پراگماتیسم ها در مورد کتاب درسی: 56
4-3- فلسفه اگزیستانسیالیسم: 57
1-4-3- معنای اگزیستانسیالیسم: 57
2-4-3- ویژگی فلسفه اگزیستانسیالیسم 59
3-4-3-معلم از نظر اگزیستانسیالیسم ها 59
4-4-3- مدرسه از نظر اگزیستانسیالیسم ها 59
5-4-3-دانش آموز از نظر اگزیستانسیالیسم 59
6-4-3-کتاب درسی از نظر اگزیستانسیالیسم ها 59
5-3- فلسفه اسلامی: 59
1-5-3-چالش عنوان فلسفه اسلامی: 61
2-5-3- مکتب های فلسفی جهان اسلام: 61
3-5-3-فیلسوفان نامدار: 61
4-5-3-مهمترین آثار فلسفی: 62
5-5-3-ویژگی فلسفه اسلامی 63
6-5-3-معلم از نگاه فلسفه اسلامی 63
7-5-3- دانش آموز از نگاه فلسفه اسلامی 63
8-5-3-کتب درسی از نگاه فلسفه اسلامی 64
9-5-3-مدرسه از نگاه فلسفه اسلامی 64
حکومت اسلامی: 64
پیشینه: 64
گرایش ها: 64
مشروعیت حکومت: 65
مقبولیت حکومت : 65
4- فشارهای جهانی : 65
5- پدیده های غالب : 65
6- نیاز جامعه : 66
سیر تحول در آموزش و پرورش: 66
ویژگی دوران افول آموزش و پرورش: 66
نحوه تدوین کتب درسی 67
محاسن تهیه کتاب از بالا به پایین 70
معایب تهیه کتاب از بالا به پایین 70
کتاب درسی 70
بررسی کتاب های درسی و غیر درسی 71
برتری‌های کتاب درسی بر کتاب غیر درسی 71
ویژگی های کتاب درسی 72
بخشهای یک کتاب درسی 73
چارچوب کتابهای درسی 75
ترتیب قرار گرفتن مطالب متن در کتب درسی: 76
ویژگی های پنهان کتاب درسی: 76
فصل سوم: تحلیل محتوای کتب درسی دوره ابتدایی 77
مقدمه 78
انواع تحلیل محتوا: 78
1- تراکم متن: 78
2-تصاویر 82
1-2-از نظر شکل 82
1-1-2- کاریکاتور 83
2-1-2- نقاشی 83
3-1-2- نقاشی - عکس 84
4-1-2- عکس 84
5-1-2- عکس - نقاشی 85
6-1-2- کاری کلماتور 85
7-1-2- مینیاتور 85
2-2- از نظر کاربرد 86
1-2-2-منفرد (تک نگاشت) 86
2-2-2- جریانی 86
2-2- 3- ترکیبی: 88
3-2- تصاویر در ارتباط با متن 89
1-3-2-مستقل 89
2-3-2-مکمل 89
3-3-2- متمم 90
4-2- از نظر رنگ 91
3-پیوستگی متن 91
1-3- ارتباط طولی 92
2-3-ارتباط عرضی 92
3-3-محاسبه پیوستگی در داخل یک متن 93
4-متغیرها در کتب درسی 94
5- پدیده های غالب در کتاب درسی 98
6- فضای سفید 99
1-6-میزان فضای سفید در کتب درسی: 102
2-6- مزایای فضای سفید: 102
الف)جلب توجه 102
ب)ایجاد نظم بصری 103
ج)جدا کردن گروه ها از یکدیگر 104
د) خوانایی بهتر 106
3-6-نحوه محاسبه فضای سفید 107
7- رنگ ها 108
1-7- تک رنگ 109
2-7- رنگ ترکیبی 109
3-7- رنگ‌های جریانی 109
4-7- رنگ های ممنوع 111
5-7- رنگ های غالب و مغلوب 111
8- شکل محتوا 111
1-8- جلد کتاب 111
2-8- قطع کتاب 111
3-8- حجم کتاب 112
4-8- خط کتاب 112
5-8- فصل بندی 112
9- اهداف در کتب درسی 113
1-9- هدف غائی 113
2-9- هدف کلی 113
10- ارزشیابی اهداف در کتاب درسی 114
1-10-مروری بر انواع ارزشیابی: 117
فصل چهارم: روش تحلیل محتوا 119
مقدمه 120
UوSUB U و شاخص ها 120
استانداردها : 123
استاندارد خط و صفحه 124
استاندارد فضای سفید 125
استاندارد مربوط به نوع متن موجود در کتب درسی 125
قراردادها 126
روش تحلیل 126
محاسبه تراکم متن 126
محاسبه پیوستگی متن در یک درس 128
محاسبه پدیده های غالب 129
محاسبه فضای سفید 131
فصل پنجم: گزارش نویسی 133
گزارش نویسی تحلیل محتوا 1 134
ویژگی های طرح روی جلد 134
ویژگی های تصویر روی جلد 134
ویژگی های پشت جلد 135
صفحه پیشگفتار 136
صفحه عنوان 136
صفحه شناسنامه 136
صفحه تقدیم و تقدیر 137
صفحه(صفحات) فهرست 137
صفحه سخنی با ... 138
صفحه چکیده 138
فصل بندی 138
گزارش نویسی تحلیل محتوا عملیاتی 139